Blockfront

Blockfront jest szczególnym rodzajem dekoracji reliefowej typowym dla mebli amerykańskich drugiej połowy XVIII w. Jest charakterystyczny dla wielu mebli produkowanych na Rohde Island w Newport, głównie przez rodziny meblarzy Goddard i Townsend. Meble te charakteryzują się tym, że przednia ścianka (zwłaszcza komód, stołów toaletowych, kabinetów, biurek o opuszczanym blacie) jest modelowana tak, aby uzyskać wysunięty obszar środkowy i cofnięte dwie części boczne. W części górnej motyw ten zamyka się łukiem i często jest dekorowany płaskorzeźbioną muszlą. Dlatego meble tak zdobione określa się jako wykonane w stylu „bloku i muszli”.

Cech meblarzy we Francji

Od 1743 r. we Francji obowiązywało prawo, które nakazywało francuskim mistrzom rzemiosła sygnować swoje wyroby. Stąd możliwe jest dziś rozpoznanie autorstwa dużej części dzieł sztuki z tego okresu.
Kandydata na mistrza obowiązywała przynależność do cechu. Musiał zostać wprowadzony  przez jednego z członków i wpłacić pokaźną kwotę pieniędzy i przede wszystkim być doświadczonym meblarzem. Mimo wielu trudności, wielu rzemieślników starało się uzyskać dyplomy mistrzowskie, ponieważ były warunkiem koniecznym, by otworzyć własny warsztat i otrzymywać zamówienia  od najważniejszych francuskich zleceniodawców – króla i dworu. Do kontrolowania rzemieślników mających uprawnienia do wykonywania zawodu powołany był specjalny urzędnik. Zezwalano  też rzemieślnikom na zajmowanie się również złoceniem, tapicerką i brązami, jednak wytwórca mebli stylowych nie mógł być równocześnie snycerzem. Tak przebiegała cienka granica między pracą ebenisty wyspecjalizowanego w inkrustracji i fornirowaniu a menuisiera, który pracował w ciężkim drewnie. Organizacje cechowe, poddawane licznym krytykom, istniały do 1776 r., na krótką chwilę zostały przywrócone podczas trwania rewolucji, by zostać ostatecznie zniesione w 1781 r.

Dekoracje z brązu

Odlewnictwo z brązu, podobnie jak wiele innych technik zdobniczych, sięga początkami starożytności. Okresy niewielkiej popularności tej techniki, przeplatają się z momentami tryumfu. Nakładane ozdoby z brązu stają się integralną częścią mebla w dobie renesansu, w większym stopniu w XVIII stuleciu i w pierwszych dziesięcioleciach XIX w. Wszystkie metody brązownicze, od odlewu na tracony wosk z jednorazowego modelu po odlewy w formach piaskowych, wymagają precyzyjnej obróbki każdego szczegółu, eliminującej szwy oraz wszelką szorstkość i niedoskonałość faktury.
Uchwyty, stopy, krawędzie, okucia dziurek od kluczy, plakiety dekoracyjne, często projektowane przez artystów, stają się częścią mebla. Często wykorzystywany jest kontrast złoconego brązu z ciepłą tonacją drewna. Złoto może być nakładane w postaci płatków, na zimno, lub jako proszek w kąpieli chemicznej. Najlepsze rezultaty osiągane są przy użyciu amalgamatu złota i rtęci, najpierw nakładanego na brąz, a następnie wkładanego do pieca, gdzie rtęć ulega eliminacji. Operacja ta, wielokrotnie powtarzana, pozostawia odporną i błyszczącą złotą powierzchnię

Dekoracje ze stiuku: pastiglia

We Włoszech, od XV aż do końca XVII w. Bardzo popularna była reliefowa technika dekoracyjna. Jej początki sięgają czasów antycznych. Technika ta polega na nałożeniu specjalnej mieszaniny gipsu  i kleju na podłoże z tkaniny przyklejonej do drewna. Podstawowym sposobem uzyskiwania motywu dekoracyjnego jest sztancowanie: liczne kolejne odciski wykonywane z małych metalowych matryc pozwalają uzyskać złożone kompozycje. Pastiglia jest następnie malowana lub pokrywana cienkimi metalowymi blaszkami (złotymi, srebrnymi czy cynowymi).

Florencka mozaika – Pietra dura

To technika zdobnicza, będąca wariantem mozaiki, ciesząca się dużym powodzeniem w XVII i XVIII w. Polegała na obróbce kamieni półszlachetnych (malachit, jaspis, lapis-lazuli, agat), ciętych na cienkie płytki i zestawianych według odpowiednich kolorów i  struktury, by utworzyć żądane wzory.
Mistrzowie tej formy zdobienia byli rzemieślnikami zatrudnionymi w Opifizio di Pietre Dure  we Florencji (stąd pochodzi nazwa „mozaika florencka), założonym przez Medyceuszy w końcu XVI w.  Zakład ten, działający do dziś, jest kolebką tej sztuki. W dekoracji najczęściej stosowano; krajobrazy, liście, motywy kwiatowe i zwierzęce. Nie brak także portretów i scen sakralnych.

Fornir (okleina)

Fornir to cienki arkusz cennego gatunku drewna, używany do oklejania powierzchni mebli, wykonanych z mniej szlachetnych gatunków drewna.
Technika fornirowania podobna jest do intarsji, z ta różnicą, że używa się tu jednego gatunku drewna, natomiast efekty dekoracyjne są wynikiem odpowiedniego zestawienia słojów i sęków. Do typowych form należą: rybi szkielet o słojach rozmieszczonych wzdłuż linii ukośnych oraz muszla ostryg, w której nieregularne linie okrężne są spowodowane cięciem po przekątnej mniejszych gałęzi. Wyjątkowy wybór barw, tonów i wzorów dały ebenistom drewna egzotyczne. Często używany jest przede wszystkim mahoń o czerwonawym odcieniu oraz widocznym rysunku słojów, następnie żółte drewno oliwne w zielono – czarne prążki, tuja o barwie głębokiej czerwieni upstrzona jasnymi plamkami, sykomora, utleniona daje kolor zielonkawy, różowo - fioletowy palisander, drewno różane oferujące całą paletę odcieni czerwieni i fioletów i drewno atlasowe o barwie złotawożółtej.

Gesso

Gesso to rodzaj zaprawy gipsowo – klejowej, której używanie do dekoracji jest cechą charakterystyczną angielskiej produkcji w pierwszych dziesięcioleciach XVIII w. Minerał, wypalony, starannie sproszkowany i utarty z klejem do żądanej gęstości, nakładany był na poszczególne części mebla i opracowywany rzeźbiarsko. Po stwardnieniu gipsu wykonywany był bardziej precyzyjny relief, następnie wygładzano i złocono powierzchnię. Fragmenty szczególnie delikatne i bardziej wypukłe wzmacniano metalowym drutem. Doskonałe efekty dekoracyjne, jakie zapewniała łatwość obróbki nawet skomplikowanych ornamentów, spowodowała wielką popularność mebli zdobionych gesso.

Gięte drewno

Za początek kariery mebli giętych można uznać rok 1818, w którym Amerykanin Gragg patentował sposób zginania drewna na gorąco. Technika ta została udoskonalona przez Michaela Thoneta w 1841 roku. Obróbka polegała na poddawaniu wytoczonych prętów drewnianych działaniu pary pod ciśnieniem. Wilgoć wchłaniana podczas tego zabiegu powodowała, że drewno stawało się sprężyste i bardziej podatne na zginanie. Poddane takiej obróbce a następnie usztywnione w specjalnej formie i wysuszone drewno bukowe przybierało ostateczną formę, zachowując znaczną elastyczność. Biorąc pod uwagę konstrukcyjny punkt widzenia zginanie ułatwia pracę, ponieważ eliminuje konieczność wprowadzenia złącz pomiędzy poszczególnymi częściami mebla.

Intarsja i inkrustacja

Intarsja to technika zdobnicza służąca do wykonywania na drewnianych powierzchniach dekoracji  o motywach geometrycznych, roślinnych lub figuralnych, które otrzymuje się poprzez zestawienie kształtów wyciętych z różnych gatunków drewna, często barwionego.
Inkrustracja związana jest z wykładaniem powierzchni przedmiotu innymi materiałami, np. kością słoniową, metalem, kamieniami, czy masą perłową. Polega na stosowaniu materiałów nie przetworzonych lub podanych uprzedniej obróbce, w celu uzyskania efektów kompozycyjnych  i kolorystycznych. Obie techniki znane były już w starożytności, a bujny rozkwit przeżywały w XVII  i XVIII w. O ich wielkiej popularności świadczy fakt, że we Francji, rzemieślnik - ebenista specjalizujący się w tego rodzaju dekoracjach, należał do odrębnego cechu.
Mistrzem i innowatorem w dziedzinie inkrustracji, zwłaszcza jej  odmiany znanej we Francji jako markieteria jest Andre-Charles Boulle. Od jego nazwiska wywodzi się tzw. inkrustracja Boulle’a.  W Anglii wybitnym twórcą, dorównującym talentem  Andre-Charles Boulle był G. Jensen.

Inkrustracja  masą perłową

Masa perłowa była używana w rozmaitych epokach, zwykle wzór ornamentalny otrzymywano poprzez nakładanie płytek o regularnym kształcie. Wysoko cenili ją projektanci i meblarze secesji. W okresie Art. Nouveau modne staje się pokrywanie całych części przedmiotu masą perłową, a nie zestawianie pojedynczych płytek w określony wzór. Macica perłowa jest kruchą wewnętrzną częścią muszli, stąd też technika obróbki wymaga delikatności, szczególnie w fazie przygotowawczej materiału. Najwyżej cenione odmiany masy perłowej są barwy białej, jednakże gama kolorystyczna jest bardzo bogata, aż po zieleń i czerń. Płytki nakładane są na drewno lub inne podłoże przy użyciu specjalnych klejów, a następnie wykańczane tak, by otrzymać gładką, błyszczącą powierzchnię              o tęczowym refleksie.

Laka

Laka to żywica roślinna zmieszana z różnymi pigmentami (czarnym, czerwonym). Nakładana jest cienkimi warstwami ma przedmiot, najczęściej drewniany, lub na podkład z tkaniny lub papieru, naklejany następnie na drewnianą powierzchnię. Warstw jest przeważnie ok. 30, ale ich liczba może dochodzić do kilkuset. Każda nakładana warstwa musi być wysuszona i wypolerowana przed nałożeniem następnej. Tak przygotowany podkład jest malowany następnymi warstwami barwionej laki, grawerowany lub rzeźbiony, a nawet wykańczany przez nałożenie płytek z masy perłowej lub złota płatkowego.
Wielka popularność laki w Europie sprawiła, że meble wysyłano na Wschód, by pokryć je laką   i odesłać z powrotem. W Holandii zaczęto produkować, na bazie importowanego surowca, lakę zwaną japanning. Jednakże wykonywana niezbyt staranną techniką przynosiła skromne rezultaty. Podejmowano liczne próby imitacji. Najlepsza została wymyślona przez braci Martin, którzy wychodząc od werniksu na bazie oleju otrzymali „wernis Martin”. Nałożona w około 40-tu warstwach i zmieszana z barwnikiem lub złotym proszkiem dała efekt zbliżony do chińskiej laki. W Wenecji rozpowszechnił się „lacca povera” („laka dla ubogich”), czyli sposób zdobienia polegający  na przyklejaniu na powierzchnię mebli ręcznie barwionych rycin, na które nakłada się liczne warstwy jasnej i przezroczystej żywicy sandaraka.

Mebel autentyczny i kopia

W czasach panowania historyzmu naśladowanie mniej lub bardziej odległych epok stało się stylem w meblarstwie.   
Nie było to bynajmniej fałszerstwo, przede wszystkim dlatego, że meble te nie były podawane za oryginały i różniły się od pierwowzorów głównie wymiarami. Meble XIX – wieczne nie miały imponujących rozmiarów, były niższe i wygodniejsze w użyciu i przeznaczone do mniejszych pomieszczeń. Często wykonywano sprzęty, gdzie inwencja twórcza rzemieślnika przeważała nad wiernym odtworzeniem form właściwych danej epoce. Polegało to np. na włączaniu elementów renesansowych do mebla skonstruowanego w stylu gotyckim. Odrębnym zagadnieniem było wykonywanie kopii. Cały wysiłek skupiony był na dokładnym odtworzeniu modelu, jakości drewna, nakładanych czy rzeźbionych ozdób, intarsji. Jednak takie elementy, jak gwoździe (produkowane przemysłowo, a nie klepane) i grubość partii fornirowanych (jednolita demaskuje pochodzenie przemysłowe) oraz typ połączeń, pozwalają typ połączeń, pozwalają niemal zawsze rozpoznać nowe dzieło.
Bardziej złożonym zagadnieniem jest problem mebli zapóźnionych stylowo, czyli konstruowanych w epoce późniejszej, ale wciąż cieszących się powodzeniem na prowincji lub w kręgach kultury konserwatywnej. W tym przypadku Ne mamy do czynienia z fałszerstwem czy kopiowaniem, ale o manifestację środowisk zachowawczych lub zacofanych. Odróżnienie mebla z epoki od zapóźnionego może być bardzo trudne, nawet jeśli opóźnienie mierzy się dziesiątkami lat.

Meble z chromowanych rurek

W latach 20-tych XIX w. narodziły się meble z metalowych rurek. Niezależnie od siebie konstruowało je trzech projektantów: Stam Breuer, Le Corbusier, Mies van der Rohe i inni twórcy. Meble te były wyrazem dążenia do pogodzenia formy, funkcji i produkcji seryjnej. Ze względu na elastyczność  i wytrzymałość, od początku najpopularniejszym materiałem były rury stalowe, choć wymagały szczególnej technologii produkcyjnej. Stam jako pierwszy wykonuje krzesło z jednego kawałka metalu. Wygina metal w taki sposób, by uformować oparcie, siedzenie, przednie nogi i podstawę. Wytrzymałość stali rekompensuje brak tylnej podpory, stając się rodzajem wygodnego zawieszenia.
W odpowiedzi na krzesło, w którym końcówki rur są spawane, Breuer wprowadza inną, szybszą  i prostszą obróbkę: końcówki każdego kawałka stali nie są połączone, ale szkielet jest wzmocniony i blokowany ramami oparcia i siedzenia.

Meble kryte skórą

W latach  20-tych XX w. bardzo popularne staje się użycie garbowanej skóry w meblarstwie. Skóry używa się nie tylko do tapicerowania foteli czy kanap, ale nakłada się ją na części konstrukcyjne mebla, dekoruje takimi materiałami jak pergamin, czy skóra rekina. Pergamin zwykle pozyskiwano    ze skór owczych, wśród innych rodzajów skór używano koziej, owczej i cielęcej. Różnica faktury wynika ze sposobu garbowania. Skóry poddawane są działaniu ałunu, częściej taniny. Do gładkiej  i prześwitującej powierzchni pergaminu dochodzi się przy zastosowaniu techniki polegającej             na moczeniu i wysychaniu skóry, wysuszeniu a następnie wygładzeniu. Innym często stosowanym materiałem jest skóra z małej ryby rekinokształtnej żyjącej w Morzu Śródziemnym. Skóry mogą być barwione. Następnie nakleja się je na drewno tak, by pokrywały pewne fragmenty lub całą powierzchnię mebla. Dekorację na tych partiach otrzymuje się, przenosząc rysunki i motywy              za pomocą serigrafii lub techniką pirografii, która polega na grawerowaniu na gorąco (wypalaniu) wykonanym rozzrarzonym rylcem.

Meble wyściełane

Dwa elementy: sprężyny i pikowanie wpływają na modyfikację struktury i wygląd mebli wyściełanych w okresie, w którym krzesła, fotele i kanapy przybierają nowe kształty. Sprężyna spiralna, choć używana w przeszłości, została uznana w latach 30-tych XIX wieku za prawdziwą innowację techniczną, umożliwiającą większy komfort, w porównaniu z używanym, klasycznym wyściełaniem włosiem lub trawą.
Technika pikowania, czyli mocowania tkaniny za pomocą guzików obciągniętych  materiałem lub metalowych guzów jest podobna do techniki stosowanej w XVIII w., w której w tym samym celu używano węzłów z cienkich nici. W porównaniu z nią gwarantuje większą wytrzymałość i wpływa na estetykę mebla. Guzy nałożone na całą powierzchnię tworzą mniej lub bardziej skomplikowane wzory. Interesujące efekty uzyskiwano stosując guzy i obszycia w kolorach kontrastujących z obiciem mebla. Technika pikowania jest najpopularniejszą techniką tapicerską już od 1840 roku.

Od stolarstwa do ebenisterii.

W XVII w. dobiega końca proces specjalizacji w zakresie wyrobu mebli. W stolarstwie zaczyna się produkcja „masowa”, polegająca na wykonywaniu mebli o raczej skromnym wyglądzie i gorszej jakości. Meble te, często malowane lub złocone, są obecne na ukształtowanym już rynku dla osób mniej zamożnych. Dość powszechne są także meble tapicerowane. Równolegle wykształca się nowa kategoria rzemieślników tworzących meble luksusowe. Są to ebeniści, ich biegłość techniczna  i wirtuozeria, pod kierunkiem doświadczonych dekoratorów owocuje dziełami wyjątkowej jakości.

Papier mache

W wiktoriańskiej Anglii bardzo popularne były przedmioty i małe meble – szkatułki, krzesła i stoliki, uformowane z masy składającej się z papieru, kleju i kredy. Materiał ten, pochodzący ze wschodu, znany był pod różnymi nazwami: cartapesta, papier ware, papier mache. We Włoszech używany był już w epoce renesansu. Udoskonalenie, u schyłku XVIII w., techniki wykonywania przedmiotów z masy papierowej, spowodowało w następnym stuleciu jej szersze zastosowane. Podstawę stanowił namoczony papier sprowadzony do postaci masy, do której dodawano kredę i klej, masę wkładano do form i suszono.
Inna technika, używana do produkcji dość wytrzymałych płycin (czasami wzmacnianych metalowym szkieletem) polegała na sklejaniu na gorąco wielu warstw specjalnego papieru. Płyciny te mogły być lakierowane lub malowane i często używane były do wyrobu tac.
Nieco później została udoskonalona także technika marszczenia płycin na gorąco. Gotowe przedmioty wykańczano warstwą jasnego lakieru i malowano lub inkrustowano macicą perłową. Poza Anglią technika papier mache cieszyła się pewnym powodzeniem jedynie w Ameryce.

Plakiety

Plakiety to płytki dekoracyjne nakładane na meble. Szczególnie popularne były w XVIII i XIX w. Plakiety mogą być wykonane z najróżniejszych materiałów, od metalu, np. brązu i srebra, do kości słoniowej i ceramiki. Wyjątkowo ceniona była porcelana  z Serves we Francji i angielska ceramika Wedgwooda. Plakiety mają rozmaite kształty i wymiary. Przeważają owalne i prostokątne, dostosowane do powierzchni, którą mają zdobić. Wyobrażony na płytce motyw odwołuje się do tematyki popularnej w danym okresie, od klasycznych ornamentów poprzez sceny rodzajowe do realistycznie ukazanych kwiatów. Postacie, płaskie lub reliefowe, są zwykle obwiedzione ramą: opaską wstęgową, liściastą lub ornamentem perełkowym. Ebeniści II połowy XIII w., przede wszystkim Francuzi i Anglicy, często wykorzystywali bogactwo barokowych plakiet. Również we Włoszech, w okolicach genui, nietrudno znaleźć można meble tak dekorowane, jednakże bardziej cenione były tam płytki bardziej powściągliwe.

Relief

Technika reliefu, stosowana już w gotyku, rozwija się jako typowy sposób zdobienia mebli pomiędzy XVI a XVII w. Dekoracje wykonane tą techniką są charakterystyczne dla stylu elżbietańskiego. Polega ona na wydrążeniu wklęsłym dłutem różnych form w powierzchni drewna. Wyróżnia się dwie odmiany reliefu. Rytowanie wklęsłe  (intaglio), w którym zarysowane są jedynie linie lub płaskorzeźba jest głęboka i relief wypukły. W reliefie ażurowym tło jest perforowane. W Anglii rozpowszechnił się tzw. płaski relief, w którym kontury rysunku są wycinane, a faktura tła kontrastuje z gładką powierzchnią motywu.
Technika reliefu używana w połączeniu z intarsją służyła np. do łączenia różnych gatunków drewna    w dekoracje wstęgowe, lub  do wykańczania pionowych elementów toczonych (nogi stołowe, kolumny wspierające baldachim).

Toczenie

Tokarstwo, powszechnie stosowane od końca XVI w., znane było od czasów starożytnych. Zazwyczaj twarde drewno, takie jak grusza czy bukszpan, przymocowane do tokarki wprawiane jest w ruch obrotowy i stolarz za pomocą nożyków drąży je dookoła, uzyskując różne przekroje. Od najprostszej formy, kolumny, w XVII w. rozwija się cała gama motywów: tralki, urny, pierścienie, spirale itp.
Toczenie jest techniką często stosowną w produkcji mebli z okresu Ludwika XIII. Elementy toczone nadają charakterystyczny wygląd przede wszystkim krzesłom i stołom.

Wiek mahoniu

Aż do 1720 r. najczęściej stosowanym w angielskim meblarstwie gatunkiem drewna był, przywożony z Francji, orzech włoski. Zakaz eksportu, wprowadzony w tym roku przez Francuzów, zmusił angielskich meblarzy do poszukiwania nowego tworzywa. Ich uwaga zwróciła się najpierw na drewno orzechowe z Wirginii, a następnie na mahoń przywożony z Indii Zachodnich. Drewno mahoniowe, pozbawione słojów i mające bardzo drobne ziarna, okazało się odporne na zgniatanie i działalność pasożytów, a dzięki swej naturalnej barwie doskonale współgrało z dekoracjami z brązu, srebra i złoconego drewna. Jego zawartość ułatwiała polerowanie. Choć drogi, mahoń sprowadzany z Indii był doskonałym drewnem do wyrobu mebli poszukiwanych w Anglii. Ok. 1750 roku zaczyna się sprowadzać mahoń z Ameryki Środkowej, zwany mahoniem hiszpańskim”, ale ze względu na wyraźny rysunek słojów meble z niego wykonane są mniej oryginalne.

Złocenia

Złocenie to stara technika, która może być wykonywana na różnych powierzchniach  i rozmaitymi metodami. Najprostsza polega na mieszaniu sproszkowanego złota z substancjami kleistymi (np. białko jajka) i nakładaniu otrzymanej masy w miejscu zdobienia. W złoceniu drewna najczęściej używaną techniką jest dekorowanie złotem płatkowym. Drewno musi być starannie przygotowane, np. przylepia się cieniutką złotą folię poprzez staranne i delikatne opukiwanie. Technika ta daje lepsze rezultaty niż złoto sproszkowane, rozprowadzane w spoiwie. Fałszywe złocenia uzyskuje się poprzez wcześniejsze srebrzenie, na które nakłada się lakę w złotym kolorze.