Styl zwany Gotykiem powstał w połowie XII wieku we Francji i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę. Gotyk dzielimy na wczesny ( lata 1144-1200 ) , dojrzały ( lata 1200-1400) , oraz późny zwany we Francji flamboyant – płomienny ( lata 1400- 1500).
W początkach gotyku meble nadal konstruowano w technologi skrzyniowej tzn. masywne grube deski wpuszczano za pomocą żłobka w mocne , narożne słupy. W XIV wieku wynaleziono piłę wodną, którą można było ciąć cienkie deski. Prawdopodobnie ten wynalazek przyczynił się do pojawienia się z początkiem XV wieku we Flandrii, pierwszych konstrukcji ramowo-płytowych. Stanowiło to swojego rodzaju rewolucję technologiczną. Mebel wykonany w tej technice składa się z ramowo-żebrowego szkieletu, który wypełniją osadzone w nim cienikie płyciny drewniane. Pionowe słupy i poziome rygle szkieletu spajane są poprawnymi czopowymi złączeniami stolarskimi. Tego rodzaju konstrukcja była lżejsza, oszczędniejsza oraz praktyczniejsza gdyż nie podlegała odkształceniom nieuniknionym przy wysychaniu drewna.
Pojawienie się konstrukcji ramowo-płycinowej przyczyniło się do wzrostu znaczenia szaf, które stopniowo zaczęły zastępować skrzynie jako meble do przechowywania przedmiotów i kosztowności. Początkowo skrzynia zyskała wydłużone nogi przez co została podniesiona wysoko w górę. To z kolei spowodowało że nie można było jej otwierać z wierzchu za pomocą uchylanego wieka. Teraz do jej otwarcia służyły przednie drzwiczki. Tak ze skrzyni powstały szafy, które zaczęły spełniać rolę kredensów do przechowywania srebrnej zastawy. Dodatkowo do ekspozycji ozdobnych naczyń używano nadbudowy w kształcie stopni. Szafy stawały się wyrazem zamożności. We Francji dolna część szaf pomiędzy podporami wypełniała dodatkowo ozdobna płyta, zaś na terenach Niemiec dolna część pozostawała ażurowa. Budowan meble w ten sposób nazywano „szafami słupowymi”. W Angli w okresie gotyku używano mebla podobnego do szafy „słupowej” nazywanego „cupboard”. Była to wydłużona skrzynia z umieszczonymi na przedniej ścianie trzema szerokim drzwiczkami, nakryta płytą. Ten angielski kredens używany był także jako stół.
W okresie późnego gotyku w północnej Europie pojawiły się szafy dwu i cztero skrzydłowe oraz szafy z kilkoma małymi drzwiczkami u góry i u dołu wśród których umieszczano szuflady lub klapowe zamknięcia. Innym meblem jaki pojawił się w okresie gotyku były szafy ścienne wypełniające wnęki w ścianach. Szafy te posiadały tylko front podzielony na szereg pól o różnych wymiarach. Góra i dół szafy zamykano skrzydłowymi drzwiami, a środek opadającą w dół płytą przytrzymywaną w pozycji poziomej za pomocą żelaznych sztab. W gotyku obok wspomnianych szaf jakie rozwinęły się u schyłku XIV i w XV wieku , nadal w powszechnym użyciu znajdowały się skrzynie. Ich tradycyjna budowa oparta na narożnych słupach długo opierała się innowacyjności konstrukcji ramowo-płycinowej. Gotyckie pochodzenie zdradzały jedynie płyty pokryte bardzo bogatą ornamentyką oraz cokół.
Meble okresu gotyku cechuje duża różnorodność zdobnicza, wynikająca z dostępności różnej jakości materiałów używanych do produkcji mebli. Meble skrzyniowe z krajów alpejskich i południa Niemiec zdobiono płaskorytową ornamentyką jaką uzyskiwano stosując miękkie drewno szpilkowe. Drewno to nie nadawało się do rzeźby dekoracyjnej w takim stopniu jak drewno dębow czy orzechowe we Włoszech. Meble wyrabiane w północnych częściach Europy z drewna dębowego cechuje głeboki relief wstęgowy, masferkowy lub fałdowy. W końcu XV wieku w krajach północnych pojawia się wyjątkowo kunsztowny ornament zwany płomienistym. Również w XV wieku umieszczano na płycianach rzeźbione herby właścicieli.
Gotyckie meble do siedzenia cześciowo wywodzą się z ewolucji skrzyń do których dodano oparcia i boczne poręcze. Meble takie przyjęły nazwę siedzisk skrzyniowych. Dodając wysoki ozdobny zaplecek oraz ozdobne poręcze boczne uzyskały charakter reprezantacyjny znajdując zastosowanie zarówno we wnętrzach mieszkalnych jak i sakralnych. We Francji i Flandrii do siedzenia używano tzw. ław kominkowych. Krótsze boki skrzyni wzniesione ponad siedzisko połączone były deską służacą jako oparcie. Poza siedziskami wywodzacymi się ze skrzyń, w użyciu znajdowały się krzesła trójnożne i czteronożne o słupowatych toczonych podporach. Pod koniec gotyku pojawiają się krzesła nożycowo składane.
Łoża gotyckie w krajach północnych to meble o podbudowie skrzyniowej z baldachimem.Płaszczyzny boczne wypełnione były płycinami zdobionymi ornamentami fałdowymi, roślinnymi i maswerkowymi. Na obszarach gdzie do wyrobu stosowano drewno drzew iglastych, łoża posiadały po jednej lub dwóch stronach pionowe wysokie skrzyniowate obudowanie. Baldachim występował w formie bądź płaskiego nakrycia bądź też przesklepionego, ozdobionego fryzem blankowym. Dekoracja podobnie jak w innycj meblach z tego materiału ograniczała się do płaskorytowego ornamentu roslinnego.
Stoły w gotyku to meble które również zyskały swój nowy wyraz. Poza znaną formą składającą się z płyty wspartej na dwóch prostych lub ozdobnych kozłach, pojawiły się stoły skrzyniowe o płycie przesuwanej lub otwieranej na zawiasach. Boki podstaw stółow zaczęto przyozdabiać herbami właścicieli.
|