Meble są to sprzęty użytkowe służące do wyposażenia wnętrz mieszkalnych i publicznych. Wykonywane są najczęściej z drewna, metalu, tworzyw sztucznych, kamieni itp. W odróżnieniu od stałych elementów wyposażenia wnętrz (schody, boazeria) meble są ruchomościami. Meble można podzielić w zależności od ich konstrukcji, funkcji, przeznaczenia, sposobu obróbki, materiałów użytych do budowy czy epoki w jakiej powstały. Najpopularniejszym podziałem jest różnicowanie mebli ze względu na ich funkcję użytkową.
Meble do pracy i spożywania posiłków - np. stół, biurko :Do pisania i przechowywania – sekreter, sekretarzyk, kabinet ; do leżenia i wypoczynku - np. leżanka, łóżko ; do siedzenia - np. krzesło, fotel, ławka ;do przechowywania przedmiotów - np. szafa, komoda, kredens ; uzupełniające i pomocnicze - np. podnóżek, etażerka ;wielofunkcyjne - np. meblościanka, półkotapczan .
Poza funkcjami użytkowymi meble posiadają również walory dekoracyjne i reprezentacyjne. Poniżej przedstawiamy najbardziej znane rodzaje mebli.
Skrzynia – pojemnik w formie prostopadłościanu o pełnych bokach z często z zamknięciem w postaci wieka. Skrzynie są jednym z najstarszych mebli użytkowych służących do przechowywania odzieży , cennych przedmiotów a także do siedzenia i spania. Skrzynie były prototypem wielu mebli o konstrukcji skrzyniowej – komody, kredensu, szafy czy fotela.
Komoda – mebel skrzyniowy najczęściej w formie prostokątnej skrzyni ustawionej na nogach, składający się z górnego blatu, boków, pleców i szuflad umieszczanych od frontu i wysuwanych w linii poziomej. Komody służą do przechowywania różnych przedmiotów , odzieży i jako podstawa do ekspozycji na ich blacie różnych przedmiotów. Pierwsze komody w znanej na dzisiaj formie pojawiły się pod koniec XVII wieku za panowania Ludwika XIV we Francji. Upowszechnienie komód wyparło prawie całkowicie używania skrzyń. W Polsce przez długi okres mebel ten nazywano praską.
Szafa – mebel o konstrukcji skrzyniowej, jedno lub wieloczęściowy przeważnie w formie prostopadłościanu z drzwiczkami lub żaluzjami, czasami wyposażony w szuflady u dołu lub u góry . W zależności od przeznaczenia szafy wewnątrz wyposażone są w półki, wieszaki. Szafy konstruuje sie jako sprzęty wolno stojące lub wbudowane we wnęki. Ze względu na przeznaczenie powstało wiele odmian szaf kuchenne, biblioteczne, ubraniowe itp.
Kredens – mebel skrzyniowy o kilku zasadniczych formach ze względu na rozwiązania konstrukcyjne : Skrzynia zamykana wiekiem lub drzwiczkami umieszczona na nogach. Skrzynia otwarta z półkami o kilku poziomach. Forma pośrednia – częściowo zabudowana skrzynia i zamykana dołem z nadstawą. Mebel z dwóch ustawionych na sobie szafek z których górna jest otwarta lub szklona , a dół zamknie drzwiczkami. Kredensy służą przeważnie do przechowywania naczyń, sprzętów kuchennych, bielizny czy książek. Kredensy pojawiły się w okresie gotyku a zwłaszcza renesansu, kiedy to stały się jednym z ulubionych sprzętów meblarskich.
Biurko ( starop. Kantorek) - mebel skrzyniowy składający się z płyty do pisania wspartej na jednej lub dwóch podporach wypełnionych szufladami. Między podporami znajduje się wolna przestrzeń na nogi osoby piszącej. Biurka często wyposażone są w nadstawki zaopatrzone w szufladki, przegródki i półeczki. Zasadnicza forma znana do dziś ukształtowała się pod koniec XVIII wieku. Jest nią duży blat podparty z dwóch stron kolumnami szuflad, z jedną szufladą pośrodku
Sekreter – duży mebel skrzyniowy , najczęściej przyścienny, wielofunkcyjny, jedno lub wieloczęściowy składający się z podstawy w formie komody lub szafki zaopatrzonej w odkładaną pionowo lub skośnie płytę do pisania. Sekretery wyposażone są często w nadstawki wypełnione szufladkami, półeczkami, przegródkami i skrytkami. Sekretery należały o bardzo popularnych mebli w okresie od XVII do połowy XIX wieku. Ich powierzchnia była bogato zdobiona intarsją, malowana, inkrustacją.
Sekretarzyk – niewielki stolik na wysokich nogach do pisania i przechowywania korespondencji, używany głównie przez kobiety. Sekretarzyki wyposażone bywały w nadstawki umieszczane w tylnej części blatu i wyposażone podobnie jak w innych typach mebli do pisania w szufladki, przegródki i półeczki. Czasami nadstawki były przykrywane od frontu skośną płytą lub żaluzją Specjalną odmianą były małe meble przeznaczone do prowadzenia korespondencji w podróży.
Kabinet - reprezentacyjny mebel skrzyniowy, jedno lub dwu częściowy często z odchylaną płytą do pisania lub zamykany drzwiczkami. Wewnątrz posiada szufladki i skrytki do przechowywania kosztowności i dokumentów. Pierwotnie kabinety występowały jako skrzynie z szufladami o niewielkich wymiarach ustawiane na stole lub innych meblach, później na specjalnych podstawkach. Najbujniejszy rozwój typów i odmian trwał od XV do XVIII wieku kiedy to zostały zastępowane przez sekretery.
Fotel – komfortowy, reprezentacyjny mebel do siedzenia z zazwyczaj jednoosobowym obszernym siedziskiem z oparciem i bocznymi poręczami. Poręcze jedno lub dwu częściowe osadzone od frontu w bocznych skrzyniach lub przednich nogach z tyłu zaś w górnych częściach bocznych ramiaków. Najbardziej reprezentacyjną odmianą foteli jest tron. Meble te były bogato zdobione często rzeźbą, a od XVII wieku tapicerką z tkanin lub skórzaną . W Polsce przez długi czas fotel nazywane był krzesłem z poręczami.
Krzesło – jednoosobowy mebel do siedzenia o lekkiej konstrukcji umożliwiające łatwe przestawianie. Krzesła to meble o konstrukcji szkieletowej zazwyczaj na czterech nogach bez poręczy, z oparciem lub bez. Znane we wszystkich kulturach od starożytności , od XVI wieku następuje szybki rozwój nowych konstrukcji krzeseł , od XVIII wieku nogi krzeseł były wygięte, a krzesła posiadały wyjmowaną poduszkę siedziska. W zależności od wykończenia mogą być twarde lub miękkie albo spełniać też inne dodatkowe funkcje np. krzesło klęcznik, krzesło stolik itp..
Ławy, ławka – meble do siedzenia dla kilku osób wykonane w formie prostokątnej płyty z oparciem lub bez oparcia wspartej na jednej lub kilku podporach. Pierwotnie ławy były szerokimi deskami przymocowanymi na stałe do ścian najczęściej obok okna i pieca. Ławy przenośne posiadają nogi w formie pełnych desek lub balasek łączonych z płytą siedzeniową do której dodawano czasem oparcie oraz poręcze. W okresie gotyku i renesansu ławom we wnętrzach dodawano także baldachimy. Włoska renesansowa cassapanca stanowiła prototyp kanapy. Lawy służyły w dawnej Polsce na wsi jako stół do jedzenia, stały zazwyczaj przy ścianie lub wsunięta były pod drugą ławę – stół, który służył do spożywania posiłków tylko przy okazji świąt.
Stołki, taborety – małe lekkie meble do siedzenia przeważnie prostokątne lub okrągłe bez oparcia i poręczy z twardym lub miękkim siedzeniem, wsparte na czterech nogach. Stołki są jednymi z najstarszych znanych ludzkości mebli.
Łóżka , łoża – meble o konstrukcji skrzyniowej lub szkieletowej służący do spania, leżenia, siedzenia itp. Pierwsze łóżko ramowe powstało w starożytnym Egipcie. W VI - X wieku miały formę prymitywnej skrzyni wykonanej z belek i desek. W okresie gotyku łóżka otrzymują skrzynię otwartą z nogami, słupkami w rogach oraz z pełnymi ściankami bocznymi u wezgłowia. W renesansie staje się sprzętem ozdobnym i reprezentacyjnym, wyposażanym często w baldachim. Od XVIII wieku zaczęto produkować łóżka metalowe, a na początku XIX wieku rozpowszechniły się materace sprężynowe zmieniając zasadniczo jakość posłania. Po I wojnie światowej zaczęto produkować łóżka wielofunkcyjne służące do spania, leżenia i siedzenia czemu służyła zmieniona konstrukcja ( tapczan, wersalka, amerykanka).
Kanapa, sofa – kilkuosobowy mebel przeznaczony do siedzenia lub leżenia. Zazwyczaj konstrukcji szkieletowej, z oparciem, siedzeniem i poręczami bocznymi, pełnymi lub ażurowymi wsparty na czterech nogach lub obudowanej podstawie albo skrzyni. Mebel ten był bogato dekorowany rzeźbą , malowany od XVII wieku częściowo lub całkowicie tapicerowany.
Leżanki – meble przeznaczone do odpoczynku w ciągu dnia w pozycji półleżącej, wzorowane na meblach starożytnych ( greckie kline ).W Europie rozpowszechnione od XVII wieku. Początkowo leżanki to twarde, wyplatane łoża które stały się wygodnymi tapicerowanymi meblami bogato dekorowanymi ustawianymi w salonach. W XX wieku pojawiły się leżanki prostej budowie skrzyniowej lub szkieletowej bez oparć z dającym się układać pod różnym kątem wezgłowiem
Stół – mebel o konstrukcji szkieletowej lub skrzyniowej składający się z płyty wierzchniej ( blatu) i podstawy. Stoły występują w różnych rozwiązaniach konstrukcyjnych i plastycznych, wykonywane są z różnych materiałów i przeznaczone do szerokiego zastosowania. W starożytności stoły były sprzętami drugorzędnymi . Rozpowszechnienie i uznanie stoły zdobyły w okresie średniowiecza i od tego okresu następuje ich rozkwit jak jednego z podstawowych sprzętów meblarskich
Toaleta– mebel skrzyniowy lub szkieletowy zazwyczaj w formie komódki lub stolika, zaopatrzony w lustro oraz szufladki i przegródki do przechowywania kosmetyków, przyborów toaletowych i drobiazgów. Toalety rozpowszechniły się od XVIII wieku w rożnych odmianach konstrukcyjnych i plastycznych.
Etażerka – mebel szkieletowy stojący na podłodze, złożony z kilku otwartych kondygnacji lub trzech półek, przytrzymywany w narożnikach lub po bokach przez słupki lub kolumienki. Czasami etażerki posiadają szufladę u dołu i galeryjkę na górze. Etażerki pojawiły się w drugiej połowie XVIII wieku i służyły do ustawiania ozdobnych przedmiotów oraz książek. Czasami etażerkami nazywa się kilkukondygnacyjne półki wiszące lub szeroki i płytki kredens.
|