W początkach XVII wieku Renesans zaczyna przekształcać się w nową formę artystyczną , która otrzymuje nazwę Barok. Nazwa tego stylu wywodzi się od portugalskiego słowa barocco oznaczającego nieregularne rozwinięta perłę,
We Francji barocco oznaczało bogactwo ozdób. To właśnie Francja w wyniku działań króla Ludwika XIV, staje się centrum sztuki, a co za tym idzie przemysłu meblarskiego w Europie.
Meblarstwo tego okresu można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa do meble dworskie, budowana na zamówienie króla. Meble te wykonywane były przez specjalnie szkolonych artystów i rzemieślników z drogich i cennych materiałów. Ich forma użytkowa podporządkowana była funkcji reprezentacyjnej , stanowiły wyraz luksusu i władzy absolutnej. Druga grupa mebli to sprzęty skromniejsze, używane i budowane dla mieszczaństwa. W XVII i XVIII wieku dla tej grupy społecznej konstruowano meble wzorowane na późno renesansowych meblach niderlandzkich.
W zakresie dekoracji Barok posługiwał się wiciami roślinnymi i kwiatowymi które poskręcane w formy ślimacznicowe otaczały motywy architektoniczne . Popularnymi ornamentami były także liście akantu z głęboko powycinanymi rowkami, symbole króla, rozmaite wstęgi, wieńce girlandy itp. Nadal stosowano znane z renesansu takie elementy jak ząbki, perełki czy wole oczy. Cechą charakterystyczną dla meblarstwa barokowego jest stosowanie płaskiej dekoracji zwanej „ markieterą” . Zastąpiła ona stosowany dotychczas na płaskich powierzchniach mebli skrzyniowych relief ( na szafach, kabinetach ,sekreterach). Meble szkieletowe ( krzesła , fotele , stoły) nadal ozdabiano snycerką stosują wspomniane wcześniej ornamenty. Technika makietery doprowadzona została do niebywałego rozkwitu , a do zdobienia używano obok szlachetnych gatunków drewna także kości słoniowej, metali kolorowych, mas perłowych i wielu innych. Rzemieślnicy wykonywujący prace zdobnicze z użyciem tej techniki, stali się najważniejszymi artystami meblowymi, a ich prace i nazwiska stały się sławne na wiele pokoleń ( np. Andre Charles Boulle).
W okresie baroku używano znanych już wcześniej kabinetów , bufetów , ozdobnych dwudzielnych szaf. W XVIII wieku skomponowano komodę z szufladami, która ostatecznie zajęła miejsce skrzyni we wnętrzach dworskich. Forma takiej komody zastępowała duże szafy ,które nie były tak popularne jak w Niemczech. Projekt komody opracowany został przez Beraina , jednego z rzemieślników Ludwika XIV wieku Ten sam artysta opracował projekt biurka , które zaczęło występować w dwóch typach. Pierwotnie było to biurko o niskiej nadbudowie z szufladami ustawionej w tylniej części blatu roboczego. Około 1700 roku pojawia się model biurka bez nadbudowy, z szufladami po obu stronach korpusu. Biurko spoczywało na ośmiu nogach, według schematu barokowego połączonych łączynami.
Najważniejszym meblem do siedzenia był ciężki wyściełany fotel z wysokim oparciem. Jego nogi w kształcie balsów zwężających się na dole, spoczywały na klockach połączonych ze sobą w kształcie liter H lub X. Łączyny były ponadto powyginane w formy esowate i spiralne. Nad grubo tapicerowanym siedziskiem wznosiło się skośnie ustawione duże oparcie, sięgające ponad głowę siedzącego. Po bokach oparcia znajdowały się esowato wygięte poręcze. Pokrycia foteli wykonywano z aksamitu, haftowanej tkaniny, gobelinu, a czasami z pokrytej złotem wytłaczanej skóry.
W użyciu znajdowały się także długie kanapy o prostej formie, wsparte na ośmiu nogach.
Podobnie jak we włoskim renesansie tak i w baroku sypialnia była miejscem reprezentacyjnym. Francuskie łoże paradne ustawione było na podium i posiadało okazały baldachim umocowany za pomocą konsolek nad wezgłowiem. Czasami baldachim wsparty był na czterech słupach. Konstrukcja drewniana łoża była całkowicie zakryta.
W XVII wieku Holandia oddzieliła się od Niderlandów. Główną cechą meblarstwa holenderskiego był wielka prostota form i odrzucenie tak popularnej we Francji dekoracji mozaikowej na rzecz ram, listew, podwajania elementów ramowych i wszystkich środków dekoracyjnych jakie były do osiągnięcia środkami stolarskimi. W początku XVII wieku w produkcji mebli stosowano nadal drewno dębowe, które wzbogacano czasami dodatkami z drzew egzotycznych. Od około 1660 roku stopniowo upowszechnił się jako surowiec do produkcji mebli orzech.
Najczęściej spotykanym typem szafy z tego okresu była czterodrzwiowa szafa o dwóch nierównej wysokości kondygnacjach, z czworobocznym bogato rozwiniętym ornamentem ramowych na płaszczyźnie drzwi.
Konstrukcje krzeseł opierały się na formie znanej z renesansu lecz ich nogi otrzymały postać skręconych śrubowato balsów. Podobnie konstruowano stoły.
Pod koniec XVII wieku pojawiły się w Holandii meble zdobione chińskimi malowidłami lakowymi oraz wykorzystujące chińskie podpory. Meblem jakim upowszechnił się w tym okresie był kabinet, którego wnętrze wypełniały liczne przegródki i szufladki.
Podobnie jak w czasach renesansu tak i w okresie baroku niemieckie meblarstwo znajdowało się pod wpływem dwóch różnych ośrodków. W północnych częściach kraju dominowały wpływy Holandii , w południowych częściach wpływy włoskie. Pod koniec XVII wieku na niemieckich dworach pojawiły się wpływy sztuki Ludwika XIV. Około 1600 roku zanika w meblarstwie drobny ornament architektoniczny i chrząstkowy.
Na początku XVII wieku w miejscu renesansowej szafy dwukondygnacyjnej pojawił się typ szafy jednobryłowej, dwudrzwiowej. Architektoniczny podział mebla pilastrami, kolumnami przebiegał teraz przez całą wysokość mebla a nie przez jego dwie kondygnacje. Kolumny maja często śrubowato skręcone trzony i umieszczone są w narożnikach na diagonalnej osi, aby nadać meblowi sylwetkę dynamiczna. Czasami wyposażano szafy w potężny cokół z szufladami, wsparty na kulistych spłaszczonych nogach oraz silnie zaakcentowany gzyms. Płyciny drzwiowe i powierzchnie boczne szaf wypełniano ornamentem ramowym. Powierzchnie płycin były przeważnie fornirowane z wkładkami z różnokolorowego drewna, a dodatkowe ozdoby snycerskie zazwyczaj wykonane były z drewna orzechowego. Niemieckie meble z końca XVII i początku XVIII wieku tego okresu odróżniają się od holenderskich bogatszą plastyka profili.
Na przełomie XVII i XVIII wieku wykształciła się jednolita forma szaf tzw. hamburskich albo inaczej gdańskich. Były to meble jednobryłowe, dwudrzwiowe z szerokim cokołem z szufladami. Całość formy wieńczył duży silny gzyms, czasami przełamany i wzniesiony. Ten element odróżniał szafy gdańskie od hamburskich z prostym gzymsem. Nazwa tych mebli wywodzi się z faktu że z tych dwóch miast pochodzą najbardziej okazałe okazy tego typu szaf.
Drzwi szaf pokrywał duży zdwojony ramowy motyw o owalnej formie ,zakończony szpiczasto u góry i u dołu. Podobny motyw dekoracyjny zdobił płyciny szuflad w wysokim cokole. Silnej ramowej dekoracji w płycinach towarzyszyła po bokach dekoracja snycerska pokrywająca fryzy, kapitele oraz płyciny pilastrów. Do tego typu dekoracji używano ornamentów takich jak wici akantu, pęki kwiatów, wiązki owoców, muszle itp. W tym samym typie szaf gdańskich , produkowano również wąskie szafy jedno drzwiowe, które zamiast szerokiego cokołu z szufladą posiadają wysoka podstawę w formie stołu o skręconych w formie kolumn nogach, wzmocnionych u dołu łączynami.
Szafy kabinetowe wyrabiano w formie typowej dla Baroku - stołu o skręconych śrubowato nogach. Płaszczyzny pokrywano fornirem hebanowym z kolorową mozaiką lub barwną intarsją reliefową i obramowywano listwami falistymi.
Stoły wyposażano w rozsuwany blat spoczywający na śrubowato skręconych nogach. Od dołu nogi wzmocnione były łączynami. Północno niemieckie stoły posiadały nogi w formie okrągłych niemal kulistych balsów.
Około 1690 roku pojawiło się w Niemczech biurko. Podobnie jak we Francji występowało w dwóch odmianach. Z nadbudowa szufladowa i bez nadbudowy. Poniżej płyty stołowej znajdowały się szuflady. Całość była wsparta na ośmiu śrubowato toczonych nogach, które jak zwykle połączone były ryglami i spoczywały na kulistych stopach.
Niemieckie łoża z okresu baroku zachowują ulubiona z renesansu formę łoża z baldachimem wspartym na skręconych kolumienkach. Płaszczyzny drewniane łoża ozdabiano barokowym ornamentem ramowym w otoczeniu falistych listew.
Na przełomie XVII i XVIII wieku w meblarstwie dworskim pojawiają się nowe formy podpór wzorowane na meblach holenderskich. Zamiast dotychczasowych śrubowo skręconych form, nogi uzyskują esowato wygięte kształty. W tym samym okresie w dekoracji pojawia się chińska laka. Zmiany te wynikały z pojawienia się w Holandii i Anglii mebli z Azji.
Rozwój meblarstwa barokowego w Anglii rozpoczął się około roku 1660. W miejsce dotychczasowych mebli z drewna dębowego pojawiły się nawiązujące do paradnego sprzętu francuskiego , meble z drewna orzechowego. Pierwszy okres rozwoju angielskiego meblarstwa barokowego opiera się głównie na wzorcach zapożyczonych z Francji i Niderlandów. Charakterystyczne dla tego okresu jest używanie drewna orzechowego i złoconych bogatych dekoracji snycerskich. Podstawy i oparcia mebli ozdabiano ażurowa rzeźbą o motywach roślinnych i figuralnych
Angielskie meble skrzyniowe występowały jako proste formy kubiczne , w których płaszczyzna dzielona była za pomocą ramujących listew lub regularne umieszczanie szuflad jedna nad drugą. Bardzo rzadko posługiwano się profilowaniem i gzymsami tak chętnie używanym w Niemczech.
W początkach XVIII wieku wykształcił się zupełnie narodowy styl meblarstwa angielskiego. W dekoracji posługiwano się markieterią ,używano czarnej i czerwonej laki a w miejsce balsowa tych podpór zastosowano podpory esowato wygięte. Markietery używano podobnie jak we Francji stosując popularne ornamenty wazy z kwiatami, liście akantu, płatki z kości słoniowej. Zdobiono w ten sposób całe kabinety i sekretery, szafy czterodrzwiowe , komody i płyty stołów. Czasami w dekoracji stosowano ornamenty stylizowanej geometryczne wici roślinnej. Na przełomie XVII i XVIII wieku w okładzinach mebli i stosowano na chińską modę czerwoną i czarną lakę.
Około 1720 roku w meblarstwie angielskim zaczęto stosować drewno mahoniowe, a wraz z nim na nowo wchodzi dekoracja snycerska w postaci liści akantu, lwich głów i innych motywów figuralnych
Najpopularniejszym meblem w Anglii była komoda , która pojawiła się około 1680 roku. Występowała w dwóch typach niskim i wysokim. Typ niski występował w formie pojedynczej skrzyni z szufladami stojącej na podstawie w kształcie stołu z nogami toczonymi okrągło lub skręconymi. Typ wysoki wyglądał jak dwie komody nałożone na siebie. Dolna część była nieco szersza i wysuwała się do przody. Całość tworzyła rodzaj szafy z szufladami.
Kabinetu został zapożyczony przez angielskich rzemieślników z kontynentu. Zachował typową formę graniastej skrzyni zamkniętej drzwiami za którymi umieszczano szufladki z wnęka po środku. Dolna część kabinetu przybierała wygląd bądź to stołu bądź to szafki zamykanej drzwiczkami. Poprzez nałożenie na komodę skośnego blatu i nadbudowy gabinetowej zbudowano nowy mebel zwany sekreterem ( sekretarzem). Płyta która zamykała skośny pulpit w tym meblu po otwarciu służyła do pisania. Jako podstawy zamiast komody można było użyć stołu. Jeżeli rezygnowano z nadbudówki powstawał damski, lekki sekreter . Ten typ meble był bardzo popularny przez cały XVIII i połowę XIX wieku. Z początku XVII wieku pochodzi również oszklona szafa, ustawiona na postumencie i przeznaczona do przechowywania porcelany. Brakuje w angielskim meblarstwie barokowym dużych szaf ubraniowych jakie spotykamy na kontynencie.
Krzesła i fotele początkowo wzorowano na meblach holenderskich. Pierwotne stosowano śrubowato wykręcone nogi by z czasem zastąpić te formy nogami balsowa tymi lub wolutowymi. Wysokie i sztywne oparcia dekorowano ażurowymi rzeźbami i ornamentem wstęgowym oraz liśćmi akantu. Oparcia wypełniano także plecionką trzcinową. Jednym z ulubionych mebli do siedzenia był rodzaj tapczanu na sześciu nogach ze skośnym oparciem z tyłu i plecionka w oparciu.
Wraz z rozwojem baroku krzesła w Anglii przybrały bardzo ciekawa formę. Podpory wolutowe jakie występowały wcześniej są teraz esowato wygięte, poszerzane u góry i zakończone jakby kolanem. U dołu nogi kończyły się płaską stopą bądź zwierzęcym kopytem lub od 1725 roku ptasią łapą obejmująca szponami kule. Formy te zostały zapożyczone z chińskiej sztuki XVI wieku. Podobnie jak w chińskich pierwowzorach nogi nie otrzymywały łączy ponieważ górna część nogi była wystarczająco szeroka i sztywna aby zapewnić meblom dostateczna stateczność. Oparcie tych krzeseł było nieco wygięte do tyłu i dostosowane do profilu ludzkiego kręgosłupa. Składało się z ramy zewnętrznej, której wygięte boki łączą się u góry z deską oparciową występująca często w kształcie wazy. Dekoracja krzeseł była zredukowana do wyszukania najtrafniejszych profili i krzywizn w tej użytkowej formie. Czasami decydowano się na delikatny relief na pionowej desce oparcia.
Łoża pokrywano tkaninami i draperiami tak że nie było widać ich drewnianej konstrukcji, podobnie jak czyniono to w większości krajów europejskich w baroku.
Angielskie meble z XVII i XVIII wieku to konstrukcje proste o właściwościach użytkowych i prostej dyskretnej dekoracji. To co jest najważniejsze dla meblarstwa angielskiego to fakt że dzięki swojej utylitarnej formie stworzyło podstawy dla nowoczesnego meblarstwa mieszczańskiego
